Darowizna pieniędzy dla najbliższych oraz inne aspekty zgłoszenia podatkowego o nabyciu majątku w drodze darowizny i spadku
Warunkiem zwolnienia w podatku od darowizny pieniędzy w kręgu najbliższej rodziny ( tzw. grupa zerowa) jest udokumentowanie ich wpłaty na rachunek obdarowanego przelewem bankowym lub przekazem pocztowym. Sytuacja, w której obdarowany otrzymuje gotówkę, a następnie wpłaca pieniądze na swoje konto, nie spełnia warunków do zastosowania zwolnienia, o którym mowa.
Tak wynika z nowej uchwały Naczelnego Sądu Administracyjnego. W uchwale 7 sędziów z 20 marca 2023 r. (sygn. akt III FPS 3/22) Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że użyte w art. 4a ust. 1 pkt 2 ustawy z 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn wyrażenie „udokumentowanie” – w przypadku gdy przedmiotem nabycia tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy są środki pieniężne – należy rozumieć w ten sposób, że dowód ten dokumentuje dokonanie wpłaty lub przelewu środków pieniężnych, będących przedmiotem czynności prawnej darowizny (art. 888 § 1 Kodeksu cywilnego), przez darczyńcę na konto obdarowanego, a nie wpłatę lub przelew obdarowanego na własną rzecz w imieniu darczyńcy.
Powołane orzeczenie zostało wydane w związku z wątpliwościami, jak należy interpretować wskazany wcześniej art. 4a ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn. Przepis ten całkowicie zwalnia od wspomnianego podatku bez względu na wartość darowizny nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez członków najbliższej rodziny darczyńcy, tj. jego małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę. Aby zwolnienie mogło mieć zastosowanie, podatnik musi zgłosić nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu urzędowi skarbowemu w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego ( faktycznie najczęściej chodzi o datę otrzymania środków pieniężnych, ale dotyczy to również rzeczy i praw majątkowych ).
W myśl ustawy o podatku od spadków i darowizn środki pieniężne traktowane są na równi z prawami majątkowymi.
Analiza uchwały prowadzi do wniosku, że Naczelny Sąd Administracyjny wskazane wątpliwości dotyczące zwolnienia z art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn rozstrzygnął w sposób niekorzystny dla podatników. Z uchwały NSA wynika, że aby wolno było zastosować omawiany przywilej podatkowy – wpłaty na konto obdarowanego musi dokonać darczyńca.
Wpłata pieniędzy zrealizowana przez samego obdarowanego na swoje własne konto, po uprzednim otrzymaniu środków pieniężnych od osób z grup zerowej ( np. od rodziców) nie spełnia warunków do zwolnienia określonych w tym przepisie, nawet w przypadku gdyby ten fakt został odpowiednio udokumentowany (np. rodzice pobrali z konta bankowego środki pieniężne w określonej wysokości i tego samego dnia lub w krótkim okresie czasu syn dokonał wpłaty pieniędzy na własny rachunek).
Uzasadniając swoje stanowisko w tej kwestii NSA wyjaśnił m.in., że wprowadzenie do art. 4a ust. 1 ww. ustawy punktu 2 było celowym działaniem prawodawcy. Ustanowienie warunku udokumentowania otrzymania środków pieniężnych dowodem ich przekazania na rachunek bankowy obdarowanego ma na celu zapewnienie szczelności systemu podatkowego i uniemożliwienie działań zmierzających do wprowadzenia do obiegu środków pieniężnych o nieustalonym pochodzeniu. Rzecz jasna osoby, które dokonują darowizny winny liczyć z tym, że przekazywane środki pieniężne powinny pochodzić z udokumentowanego źródła dochodów.
Wnioski jakie płyną z tego orzeczenia wskazują na to , że warto przed dokonaniem czynności, a nie po jej dokonaniu zastanowić się nad skutkami jakie wynikną z danej czynności w postaci darowizny pieniędzy. Dostępność wyjaśnień internetowych warto zweryfikować zadając pytanie doradcy podatkowemu czy radcy prawnemu czy dobrze rozumiemy tekst dostępny w mediach .
Nasze doświadczenia wskazują na to, że darowizny pieniędzy w rodzinie dokonywane są często bez uwzględnienia zgłoszenia obowiązku podatkowego, a to może mieć różne skutki przy okazji innych aspektów życiowych np. wówczas gdy należy wykazać źródło posiadanych dochodów przy okazji kontroli nabycia wartościowych składników majątkowych jak lokal mieszkalny w sytuacji gdy kupujący nie posiada wystarczających dochodów, rodzice dokonują bezpośredniej wpłaty za nabywany lokal deweloperowi, a lokal jest kupowany przez dzieci w przypadku gdy zgłaszamy opodatkowanie spadku po śmierci spadkodawcy
i chcemy skorzystać ze zwolnienia podatkowego ( zgłoszenie SD- Z2) a za życia spadkodawcy w okresie nie dłuższym jak 5 lat od daty śmierci spadkodawcy, spadkobierca otrzymał środki pieniężne i w wielu innych sprawach , których w chwili darowizny pieniędzy nie jesteśmy w stanie przewidzieć. Dokonanie darowizny środków pieniężnych i udokumentowanie tego faktu odpowiednim zgłoszeniem podatkowym może mieć również istotne znaczenie przy roszczeniach związanych z podziałem majątku wspólnego po rozwodzie , separacji czy zawarciu umowy o rozdzielności majątkowej małżeńskiej, gdyż co do zasady darowizny wchodzą do majątku osobistego, chyba że darczyńca postanowił iż darowizna wchodzi do majątku wspólnego małżonków .
Polskie przepisy o opodatkowaniu spadków i darowizn na tle regulacji w innych państwach są bardzo korzystne, ale należy w sposób prawidłowy skorzystać z dobrodziejstwa podatkowego jakie stworzono w ustawie o podatku od spadków i darowizn. Brak zgłoszenia podatkowego na druku SD-Z2 może spowodować wszczęcie procedury o ustalenie wysokości podatku od spadku lub darowizny. W takim wypadku , po upływie 6 miesięcy od daty powstania obowiązku podatkowego składane jest zeznania podatkowe na druku SD- 3,
w wyniku którego organ podatkowy wszczyna postępowanie podatkowe kończące się decyzją o ustaleniu wysokości podatku od spadków lub darowizn.
W przypadku terminowego zgłoszenia podatkowego na druku SD-Z2 organ podatkowy nie prowadzi postępowania podatkowego, a zgłoszenie podlega tylko rejestracji.
Zgłoszenie podatkowe na druku SD-Z2 wymaga również dokładności i prawidłowego ustalenia składników majątkowych wchodzących szczególnie w skład spadku , gdyż w oparciu o takie zgłoszenie oraz uzyskane zaświadczenie z organu podatkowego o nabytych składnikach majątkowych w przyszłości dokonywane są między innymi czynności prawne przed notariuszami dotyczące zbycia praw majątkowych do nieruchomości czy lokali nabywanych w drodze dziedziczenia.